કાશી એટલે મોક્ષ પ્રાપ્તિ નું ધામ આપણે સૌ જાણીએ જ છીએ કે કાશીમાં ભગવાન વિષ્ણુના ઘણા મંદિરો છે પરંતુ આ મંદિરો માંનું કેશવનું મંદિર ખૂબ જૂનું અને સુંદર છે. આ મંદિર વરુણા-ગંગા સંગમ પર સ્થિત છે, રાજઘાટ નજીક બસતા કોલેજ પસાર કરીને, વારાણસી કેન્ટ સ્ટેશનથી લગભગ આઠ કિલોમીટર દૂર છે. પૌરાણિક દાંત કથા અનુસાર ભગવાન ભોળાનાથ એ રાજાઓને કાશી મેળવવાની ઇચ્છા સાથે ગણેશજી સાથે દેવોને કાશી મોકલ્યા હતા, પરંતુ કાશી મેળવવાની ઇચ્છા પૂરી થઈ શકી ન હતી. ભગવાન શિવના નિર્દેશન પર વિષ્ણુજી અને લક્ષ્મીજી ગરુડ પર સવાર થઈને શિવજીની પ્રદક્ષિણા કરી તેમને પ્રણામ કર્યા અને મંદરાચલ પર્વતથી કાશી માટે નીકળ્યા.
જ્યારે ભગવાન વિષ્ણુ કાશીની મુલાકાત લીધી ત્યારે તેમણે વરૂણ ગંગા સંગમ પર એક સફેદ ટાપુ જોયો. તેઓ ત્યાં ગયા અને સંગમ માં સ્નાન કર્યું. સ્નાન કર્યા પછી, ભગવાન વિષ્ણુ ભોળાનાથને યાદ કરે છે અને પોતાની જાતેજ કાળા પથ્થર થી મૂર્તિની સ્થાપના કરે છે. આ સાથે એમ પણ કહ્યું કે જે કોઈ પણ કેશવના આ સ્વરૂપને જુએ છે અને પૂજા કરે છે, તેના બધા દુઃખ દુર થશે. કેશવ મંદિરમાં, ભજન-કીર્તનના કાર્યક્રમો પણ મોટા પ્રમાણમાં યોજાતા જોવા મળે છે. આ સિવાય કૃષ્ણ પક્ષના ચૈત્ર મહિનાના ત્રીજા દિવસે બરોની તહેવારો ઉજવવામાં આવે છે. આ સમય દરમિયાન મંદિરની આસપાસ મેળા ગોઠવવામાં આવે છે.
આમ પ્રાચીન કાળથી સ્થાપિત આ મંદિરનું રહસ્ય ભગવાન વિષ્ણુ સાથે જોડાયેલું છે. કાશીમાં સ્થિત મંદિરોની વાત કરવામાં આવે તો આદિ કેશવનું મંદિર ઘણું પ્રાચીન અને ધાર્મિક દ્રષ્ટીથી મહત્વપૂર્ણ છે. આમ આ આ સુપ્રસિદ્ધ અને ઐતિહાસિક વારસો આજે પણ ખુબજ પ્રસિદ્ધ છે. આદિકેશવના મંદિરના સંકુલ લાલ પથ્થરના કલાત્મક સ્તંભોથી સમૃદ્ધ છે. બાહ્ય દિવાલો પર પણ સુંદર કળા છે.
૧૧મી સદીમાં ગઢવાલ રાજવંશના રાજાઓએ અદિ કેશવ મંદિર અને ઘાટનું નિર્માણ કર્યું હતું. એવું માનવામાં આવે છે કે દેવદાસ નિવાસી બ્રહ્મકાલની શરત અનુસાર બ્રહ્માજીએ કાશીના સિંહાસનને સોંપી દીધી હતી. આ સિવાય અહી પંચદેવત અને અન્ય શિવ મંદિરની સ્થાપના પણ કરવામાં આવી છે. એવું માનવામાં આવે છે કે સંગમશ્વર શિવલિંગની સ્થાપના બ્રહ્મા પોતે કરી હતી. આમ આ આદી કેશવનું મદિર નું સ્થાપન ભગવાન વિષ્ણુએ કરાવ્યું છે એવું માનવામાં આવે છે.
