બહાર આવેલી હકીકત મુજબ કેદારનાથ મંદિરના પત્થરો પર પીળા રંગની રેખાઓ જોવા મળી છે. દહેરાદૂનની એક જિયોલોજી સંસ્થાના વિજ્ઞાનીઓનું માનવું છે કે પીળા રંગની નિશાની વાસ્તવમાં ગ્લેશિયર એટલે કે મોટી માત્રામાં બરફનો જથ્થો એક સ્થળેથી બીજા સ્થળે ઢસડાઇ ને જાય તેના કારણે બનેલી છે. ગ્લેશિયર ખસકતું રહે છે. અને જ્યારે તે ખસકે ત્યારે તેની સાથે બરફના જથ્થાના વજનની સાથે સાથે અન્ય જોડાયેલી ચીજવસ્તુઓ પણ લઇને ખસકે છે. એવા સમયે 400 વર્ષ સુધી આ મંદિર બરફના પહાડોની વચ્ચે એટલે કે ગ્લેશિયરમાં દબાયેલું રહ્યું ત્યારે તે દરમિયાન એણે કેટલા પત્થરોનો બોજ સહન કર્યો હશે ?

આ સંસ્થાના વિજ્ઞાનીઓ એમ પણ કહે છે કે કેદારનાથ મંદિરની અંદરની દીવાલો પર તેનાં સ્પષ્ટ નિશાન જોવા મળે છે. બહારની બાજુએ પત્થરો પર આ ઘસાયેલી નિશાની અને અંદરની તરફના પત્થરો વધારે સમતળ જોવા મળે છે જાણે કે તેમને પોલિશ કરવામાં આવ્યા હોય.

વાસ્તવમાં ઇ.સ. 1300થી લઇને 1900 દરમિયાન આ વિસ્તારમાં એક લઘુ હિમયુગનો સમયગાળો હતો. આ ગાળા દરમિયાન કેદારનાથ મંદિર અને આસપાસના તમામ વિસ્તારો બરફની નીચે ઢંકાયેલા હતા. શિયાળા દરમિયાન કેદારનાથ મંદિરની આસપાસ કેટલી વિશાળ માત્રમાં બરફ છવાઇ જાય છે કે સમગ્ર મંદિરને તે દરમિયાન બંધ રાખવાની ફરજ પડે છે. આ મંદિરોના દરવાજા બંધ કરીને પૂજારી વગેરે તળેટીમાં જતા રહે છે અને શિયાળો પૂરો થયા બાદ તેનાં કપાટ એટલે કે દરવાજા ખોલવામાં આવે છે તે દરમિયાન ગ્લેશિયર એટલે બરફ ઓગળી જાય છે.

મંદિરનું નિર્માણ : કેદારનાથ મંદિર કેટલા વરસ જૂનું છે તેના કોઇ દસ્તાવેજી પુરાવા ઉપલબ્ધ નથી. કોઇ એમ કહે છે કે માળવાના રાજા ભોજ દ્વારા તેનું નિર્માણ કરાયું હતું તો કોઇ કહે છે કે આઠમી સદીમાં આદિ શંકરાચાર્ય દ્વારા તેનું નિર્માણ થયું હતું.કેદારનાથ મંદિરની આયુ એટલે કે કેટલાં વર્ષ જૂનું છે તેની ચકાસણી કરી હતી. જેને લાઇકોનોમેટ્રિક ડેટિંગ કહેવામાં આવે છે. આ પદ્ધતિ હેઠળ પત્થરો અને ગ્લેશિયર એટલે કે બરફની માત્રાને આધારે કેટલા વર્ષ જૂનું છે તેનો અંદાજ લગાવવામાં આવે છે. લાયકોનોમેટ્રિક ડેટિંગ અનુસાર લઘુ હિમ યુગ દરમિયાન કેદારનાથ ધામનું નિર્માણ 14મી સદીમાં શરૂ થયું હતું. અને આ ઘાટીમાં ઇ.સ.1748 સુધી ગ્લેશિયર બનતા હતા.

ખૂબ મજબૂત છે કેદારનાથની રચના વાસ્તવમાં કેદારનાથનો સમગ્ર વિસ્તાર ચોરાબરી ગ્લેશિયરનો એક ભાગ છે.સમગ્ર વિસ્તાર ત્રણ તરફ પહાડોથી ઘેરાયલું છે. એક તરફ 22 હજાર ફૂટ ઉંચાઇ પર કેદારનાથ પર્વત છે, બીજી તરફ 21,600 ફુટ ઉંચાઇ ફુટ ખર્ચકુંડ છે. ત્રીજી તરફ 22,700 ફુટ ઉંચાઇ પર ભરતકુંડ પર્વત છે. ત્રણ પર્વત અને પાંચ નદીઓના સંગમસ્થાન પર આ મંદિરનું સ્થાન છે. પાંચ નદીમાં મંદાકીનિ, મધુગંગા, ક્ષીરગંગા, સરસ્વતી અને સ્વર્ણદ્વારીનો સમાવેશ થાય છે.

કેદારનાથ મંદિરની ઉંચાઇ 85 ફુટ છે. તેની લંબાઇ 187 ફુટ છે. અને તેની પહોળાઇ 80 ફુટ છે. તેની દીવાલો 12 ફુટ જાડાઇની પત્થરોમાંથી બનાવવામાં આવી છે. સમગ્ર મંદિર 6 ફુટ ઉંચા ચબુતરા એટલેકે પ્લેટફોર્મ પર બનાવવામાં આવ્યું છે. એક આશ્ચર્યજનક બાબત એ પણ છે કે આટલાં વર્ષો પહેલાં આટલાં મોટા પત્થરો આટલી ઉંચાઇ પર લાવવા અને તેને કોતરકામ દ્વારા બનાવીને મંદિરનો આકાર આપવો તે પણ એક રહસ્યમય માનવામાં આવે છે.
એક માહિતી મુજબ આ પત્થરોને ઇન્ટરલોકિંગ સિસ્ટમથી એકબીજાની સાથે જોડવામાં આવ્યાં છે તેથી જ આટલાં વર્ષોમાં તે નદીઓની વચ્ચે, પહાડોની વચ્ચે સદીઓથી અડીખમ છે.