કૃષ્ણ ની નગરી મથુરા માં એક સ્થાન એવું પણ છે જ્યાં કૃષ્ણ ની ભક્તિ તો છે, મંદિર ની ભવ્યતા પણ છે પરંતુ પરંપરાઓ અમુક અલગ છે. અહિયાં વાત થઇ રહી છે વૃંદાવન સ્થિત રંગનાથ મંદિર ની.
ઉત્તર ભારત માં દક્ષીણ ભારતીય શૈલી નું વિશાળ રંગનાથ મંદિર વાસ્તુકલા નું અનુંઠું કેન્દ્ર છે. મંદિર માં ઉત્તર અને દક્ષીણ ભારત ની મળેલી જુલી બનાવટ નજર આવે છે. મંદિર માં ગોપુરમ દક્ષીણ ભારત નો અહેસાસ કરાવે છે તો પશ્ચિમી તેમજ પૂર્વી દ્વાર ઉત્તર ભારત નો.
ભગવાન નું મુખ પૂર્વ બાજુ રહે છે. બારદ્વારી એટલે મંડપ ની એક બાજુ વાસ્તુ ની અનુસાર કુંડ એટલે પાણી નો નિવાસ છે તો બીજી બાજુ બગીચો છે. જ્યાંથી ભગવાન માટે ફૂલો જાય છે. આ મંદિર વર્ષમાં માત્ર એકવાર જ ખોલવામાં આવે છે.
પાંચ પરિક્રમા અને સાર દ્વાર પહેલા આ મંદિર ના દરેક પરકોટે ના ચારેય કાન પર ગરુડજી વિરાજમાન છે. જે શુભ સંકેત પ્રદાન કરવાનો અહેસાસ કરાવે છે. મંદિર ની અંદર બનેલા પુજારી તેમજ રસોઈયા ના આવાસ માં કુવા, આંગણ માં બનેલા છે.
એની સિવાય પૂર્વી તેમજ પશ્ચિમી કટરા ની બનાવટ યજ્ઞ કુંડ ની જેમ છે. આ રીતે બનેલા મંદિર ને પુરાણો માં દીવ્યદેશ કહેવામાં આવે છે. ઉત્તર ભારત નું પહેલું દિવ્યદેશ છે રંગજી મંદિર ભગવાન નારાયણ ના લોક ને દિવ્યદેશ ની સંજ્ઞા આપવામાં આવે છે.
દિવ્યદેશ ની ઓળખ એની પાંચ મુખ્ય ઓળખ થી થાય છે. દિવ્યદેશ ની પૂર્ણતા ને મંદિર પરિસર માં ગરુણ સ્તંભ, ગોપુરમ, પુષ્કરણી, બગીચા અને ગૌશાળા આવશ્યક હોય છે.
જો કે રંગજી મંદિર માં વિદ્યમાન હોય અને શ્રીરામાનુજ સંપ્રદાય ના દ્વાદશ આલવારો દ્વારા ભગવાન નું મંગલાશાશન કરવામાં આવ્યું હોય, એને પણ દિવ્યદેશ કહે છે. દક્ષીણ ભારત માં ૧૦૮ દિવ્યદેશો ની ચર્ચા થાય છે. જેમાંથી ૧૦૬ દિવ્યદેશ આ ભૂતળ પર પ્રત્યક્ષ દર્શન ને પ્રાપ્ત થાય છે.
એ દિવ્યદેશો માં શ્રીરામાનુજા સંપ્રદાય ના દ્વાદશ આલવારો દ્વારા ભગવાન નું મંગલાશાશન કરવામાં આવ્યું છે. આલવારો દ્વારા મંગલાશાશન કરેલા સ્થાનો ને દિવ્ય દેશ ની શ્રેણી માં રાખવામાં આવે છે. બીજા દિવ્યદેશ ના પાંચ ચિન્હ મહત્વપૂર્ણ છે.
