જો આપણે બ્રહ્મા ના માનસ પુત્ર ભૃગુ ની વાત કરીએ તો તે આજ થી લગભગ ૯૪૦૦ વર્ષ પહેલા થઇ હતી. એના મોટા ભાઈ નું નામ અંગીરા હતું. અત્રિ, મરીચી, દક્ષ, વશિષ્ઠ, પુલસ્ત્ય, નારદ, કદમ, સ્વયંભૂવ મનુ, પુલહ, સનકાદી ઋષિ એના ભાઈ છે. આ વિષ્ણુ ના શ્વસુર અને શિવ ના સાઢુભાઇ હતા. મહર્ષિ ભૃગુ ને પણ સપ્તર્ષિ મંડળ માં સ્થાન મળ્યું છે.
પિતા : બ્રહ્મા
પત્ની : ખ્યાતી
ભૃગુ ના પુત્ર : ધાતા અને વિધાતા
પુત્રી : લક્ષ્મી ( ભાર્ગવી )
રચના : ભૃગુ સંહિતા, ઋગ્વેદ ના મંત્ર રચયિતા.
મહર્ષિ ભૃગુ ની પહેલી પત્ની નું નામ ખ્યાતી હતું, જે એના ભાઈ દક્ષ ની કન્યા હતી. એનો મતલબ ખ્યાતી એની ભત્રીજી હતી. દક્ષ ની બીજી કન્યા સતી થી ભગવાન શંકર એ વિવાહ કર્યા હતા. ખ્યાતી થી ભૃગુ ને બે પુત્ર દાતા અને વિધાતા મળ્યા અને એક છોકરી લક્ષ્મી નો જન્મ થયો. લક્ષ્મી ના વિવાહ એમણે ભગવાન વિષ્ણુ સાથે કરાવી દીધા હતા. ભૃગુ પુત્ર ધાતા ના આયતી નામ ની સ્ત્રી થી પ્રાણ, પ્રાણ ના ધોતિમાન અને ધોતિમાન ના વર્તમાન નામના પુત્ર થયા. પુરાણો માં કહેવામાં આવ્યું છે કે એનાથી ભૃગુ વંશ વધ્યો. ભૃગુ ની પુત્રી લક્ષ્મી ના વિવાહ ભગવાન વિષ્ણુ સાથે થયા.
ભૃગુ એ જ ભૃગુ સંહિતા ની રચના કરી. એ કાળ માં એના ભાઈ સ્વાયંભુવ મનુ એ મનુ સ્મૃતિ ની રચના કરી હતી. ભૃગુ ને બીજા પણ પુત્ર હતા જેમ કે ઉશના, ચ્યવન વગેરે. ઋગ્વેદ માં ભૃગુવંશી ઋષીઓ દ્વારા રચિત અનેક મંત્રો નું વર્ણન મળે છે જેમાં વેન, સોમાહુતી, સ્યુંમરશ્મિ, ભાર્ગવ, આર્વી વગેરે નું નામ આવે છે. ભાર્ગવો ને અગ્નિપૂજક માનવામાં આવ્યા છે. દાશરાજ્ઞ યુદ્ધ ના સમયે ભૃગુ મૌજુદ હતા.
એના રચિત અમુક ગ્રંથ છે- ‘ભૃગુ સ્મૃતિ’, ‘ભૃગુ સંહિતા’ ( જ્યોતિષ ), ‘ભૃગુ સંહિતા’ ( શિલ્પ ), ‘ભૃગુ સૂત્ર’, ‘ભૃગુ ઉપનિષદ’, ‘ભૃગુ ગીતા’ વગેરે. ‘ભૃગુ સંહિતા’ આજે પણ ઉપલબ્ધ છે જેની મૂળ પ્રતિ નેપાળ ના પુસ્તકાલય માં તામ્રપત્ર પર સુરક્ષિત રાખેલી છે. આ વિશાળકાય ગ્રંથ ને ઘણી બળદગાડીઓ પર લઈને ગયા હતા. ભારત વર્ષ માં પણ ઘણા હસ્તલિખિત પ્રતિઓ પંડિતો પાસે ઉપલબ્ધ છે પરંતુ તે અપૂર્ણ છે.
દેવી ભાગવત ના ચતુર્થ સ્કંધ વિષ્ણુ પુરાણ, અગ્નિ પુરાણ, શ્રીમદ ભાગવત માં ખંડો માં વિખરેલા વર્ણ ની અનુસાર મહર્ષિ ભૃગુ પ્રચેતા-બ્રહ્મા ના પુત્ર છે. એના વિવાહ દક્ષ પ્રજાપતિ ની પુત્રી ખ્યાતી સાથે થયા હતા. જેનાથી એના બે પુત્ર કાવ્ય શુક્ર અને ત્વષ્ટા તથા એક પુત્રી શ્રી લક્ષ્મી નો જન્મ થયો. એની પુત્રી શ્રી લક્ષ્મી ના વિવાહ શ્રી હરી વિષ્ણુ સાથે થયા.
