મહાભારત, રામાયણ અને પુરાણોમાં અમુક એવા પશુ અને પક્ષીઓની વિશે કહેવામાં આવ્યું છે જે આજના સમયમાં મૌજુદ નથી. આ પ્રાણી એવા છે જેના પર આજના સમયમાં તો વિશ્વાસ કરવો પણ મુશ્કિલ છે કારણકે આ વાત તો કરી જ શકીએ છીએ સાથે જ આની સાથે ચમત્કારી તાકાત પણ છે. આં પર વિશ્વાસ કરવો, ન કરવો એ તો આસ્થા પર નિર્ભર કરે છે. અમે બતાવીએ છીએ તમને ધર્મ ગ્રંથોમાં જણાવાય ગયેલા અમુક એવા જ જીવોની વિશે.

ઈચ્છાધારી નાગિન :
મહાભારતમાં અર્જુનએ પાતાળ લોકની એક નાગકન્યા સાથે વિવાહ કર્યા હતા જેનું નામ ઉલુપી હતું. તે વિધવા હતી. અર્જુન સાથે વિવાહ કર્યા પહેલા ઉલુપીના વિવાહ એક બાગ સાથે થયા હતા જેને ગરુડ એ ખાઈ લીધું હતું. અર્જુન અને નાગકન્યા ઉલુપીના પુત્ર હતા અરાવન જેનું દક્ષીણ ભારતમાં મંદિર છે અને કિન્નર એને એમના પતિ માને છે. ભીમના પુત્ર ઘટોત્કચના વિવાહ પણ એક નાગકન્યા સાથે જ થયા હતા. જેનું નામ અહિલવતી હતું.

ગરુડ:

માનવામાં આવે છે કે ગરુડની એક એવી પ્રજાતિ હતી જે બુદ્ધિમાન માનવામાં આવતી હતી. એ ભગવાન વિષ્ણુનું વાહન છે. કહેવામાં આવ્યું છે કે આ એક શક્તિશાળી, ચમત્કારિક અને રહસ્યમયી પક્ષી હતું. પ્રજાપતિ કશ્યપની પત્ની વિનતાને બે પુત્ર થયા. ગરુડ અને અરુણ. ગરુડ વિષ્ણુના શરણમાં જતા રહ્યા અને અરુણ સૂર્યના સારથી થયા.

ઊંચા ઘોડા :

ઘોડા તો ઘણા જોવા મળે, પરંતુ સફેદ રંગના ઉચ્ચા ઘોડા સૌથી તેજ અને દોડવા વાળા માનવામાં આવે છે.

ગાય :-

સમુદ્ર મંથનથી એક ગાય પણ નીકળી હતી જેને કામધેનું કહેવામાં આવી. પહેલા ગાય જેની પાસે પણ હતી એને દરેક પ્રકારના ચમત્કારિક લાભ થતો હતો. ગાયના દર્શનથી પણ માણસના દરેક કામ સફળ થઇ જતા હતા. દૈવીય શક્તિઓ પ્રાપ્ત કરી ચુકેલી કામધેનું ગાયનું દૂધ પણ અમૃત માનવામાં આવે છે. એ જ્યાં પણ રહે છે ત્યાની હરિયાળી ક્યારેય ખતમ થતી ન હતી.

જટાયુ :

આ બંને પક્ષી રામના કાળમાં હતા. સમ્પાતી અને જટાયુ આ પુરાણોની અનુસાર સમ્પાતી મોટા હતા અને જટાયુ નાના. આ બંને વિંધ્યાચલ પર્વતની તળેટીમાં રહેવા વાળા નિશાકર ઋષિની સેવા કરતા હતા. છત્તીસગઢના દંડકારણ્યમાં ગીદ્રરાજ જટાયુનું મંદિર છે. સ્થાનીય માન્યતાની અનુસા દંડકારણ્યને આકાશમાં જ રાવણ અને જટાયુનું યુદ્ધ થયું હતું.

શેષનાગ :

ભારતમાં મળતી નાગ પ્રજાતિઓ અને નાગની વિશે ખુબ વધારે વિરોધાભાસ નથી.બધા કશ્યપ ઋષિના સંતાનો છે. પુરાણોની અનુસાર કાશ્મીરમાં કશ્યપ ઋષિનું રાજ હતું. આજે પણ કાશ્મીરમાં અનંતનાગ, શેષનાગ વગેરે નામના સ્થાન છે. શેષનાગ એ ભગવાન વિષ્ણુની શૈયા બનીને સ્વીકાર કર્યો હતો. આ ઘણી ફેણ વાળો નાગ માનવામાં આવે છે, જેના પર પૃથ્વી ટકેલી છે એવી પણ માન્યતા છે.

ઐરાવત હાથી :

એરાવત સફેદ હાથીઓના રાજા હતો. ઈરા નો અર્થ પાણી છે. તેથી સમુદ્રથી પૈદા થવા વાળા હાથીને ‘એરાવત’ નામ આપવામાં આવ્યું છે. હકીકતમાં ઈરાવતીને પુત્ર થવાને કારણે જ એને ‘એરાવત’ કહેવામાં આવ્યો છે. આ હાથી દેવતાઓ અને અસુરો દ્વારા કરેલા સમુદ્ર મંથન દરમિયાન નીકળેલી ૧૪ કીમતી વસ્તુઓમાં થી એક હતો.મંથનથી મળેલા રત્નો વહેંચવાના સમયે એરાવતને ઇન્દ્રને આપવામાં આવ્યો હતો.