આપણા દેશમાં હજારો મંદિરો છે, જેમાંથી કેટલાક મંદિરો ખૂબ જૂના અને ઐતિહાસિક છે. જેમાંથી કેટલાક રહસ્યમય છે કારણ કે આ મંદિરોમાં સેંકડો વર્ષોથી આવા ચમત્કારો થઈ રહ્યા છે, જેના વિશે આજ સુધી કોઈ જાણી શક્યું નથી.

આજે અમે તમને આપણા દેશના આવા જ એક મંદિર વિશે જણાવવા જઈ રહ્યા છીએ. જ્યાં એક નહીં પણ નવ જ્વાળાઓ કોઈ પણ તેલ કે આધાર વગર રહસ્યમય રીતે સળગી રહી છે. ઘણી વખત વૈજ્ઞાનિકોએ તેના રહસ્ય વિશે જાણવાની કોશિશ કરી પરંતુ તેમને સફળતા ન મળી. વાસ્તવમાં, અમે હિમાચલ પ્રદેશના કાંગડામાં સ્થિત જ્વાલા દેવી મંદિરની વાત કરી રહ્યા છીએ. આ મંદિર દેશભરમાં ખૂબ પ્રખ્યાત છે. જે મા ભગવતીની 51 શક્તિપીઠોમાંથી એક માનવામાં આવે છે. આ મંદિરને જોતા વાલી મંદિર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

પ્રચલિત માન્યતાઓ અનુસાર, માતા સતીની જીભ આ સ્થાન પર પડી હતી. જ્યાં માતા ભગવતી અહીં જ્યોતના રૂપમાં બિરાજમાન છે. આ મંદિરની વિશેષતા એ છે કે અહીં માતા ભગવતીની કોઈ મૂર્તિ કે પ્રતિમા સ્થાપિત નથી, પરંતુ પૃથ્વીના ગર્ભમાંથી નીકળતી નવ જ્યોતની આ ધામમાં પૂજા કરવામાં આવે છે.

તેનાથી પણ વધુ નવાઈની વાત એ છે કે જ્વાલા દેવી મંદિરમાં સદીઓથી પ્રજ્વલિત જ્યોત રહસ્યમય રીતે સળગી રહી છે. જેના રહસ્ય વિશે આજદિન સુધી કોઈ જાણી શક્યું નથી. આ રહસ્ય પરથી પડદો હટાવવા માટે ઘણા ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓએ કેટલાય કિલોમીટર સુધી ખોદકામ કર્યું હોવા છતાં તેનું રહસ્ય જાણી શકાયું નથી.

તમને જણાવી દઈએ કે આ મંદિરમાં સદીઓથી તેલ અને વાટ વિના નવ જ્વાળાઓ સતત પ્રજ્વલિત છે, આ તમામ જ્વાળાઓ માતાના નવ સ્વરૂપોનું પ્રતીક છે. મંદિરમાં સળગતી સૌથી મોટી જ્યોત માતા જ્વાલા તરીકે પૂજવામાં આવે છે, જ્યારે અન્ય 8 જ્યોત મા અન્નપૂર્ણા, મા વિંધ્યવાસિની, મા ચંડી, મા મહાલક્ષ્મી, મા હિંગળાજ, મા સરસ્વતી અને મા અંબિકા દેવી અને મા અંજીની પૂજા કરવામાં આવે છે.

એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંદિરનું નિર્માણ સૌથી પહેલા રાજા ભૂમિ ચંદ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું, ત્યારબાદ 1835માં મહારાજા રણજીત સિંહ અને રાજા સંસાર ચંદ દ્વારા તેનું પુનઃનિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. જ્વાલા દેવી મંદિરની રહસ્યમય જ્યોતથી સંબંધિત એક દંતકથા અનુસાર, ગોરખનાથ મા જ્વાલાના વિશિષ્ટ ભક્ત હતા અને હંમેશા તેમની ભક્તિમાં લીન રહેતા હતા.

એવું કહેવાય છે કે એક વખત જ્યારે તે ભૂખ્યો હતો ત્યારે ગોરખનાથે તેની માતાને કહ્યું કે માતા, તમે પાણી ગરમ રાખો, ત્યાં સુધી હું ભિક્ષા માંગવા આવું છું. ગોરખનાથ ભિક્ષા લેવા ગયા ત્યારે પાછા ન આવ્યા. એવું માનવામાં આવે છે કે આ એ જ જ્યોત છે જે માતાએ પ્રગટાવી હતી. આ જ્યોતથી થોડા અંતરે, પૂલમાંથી સતત વરાળ નીકળે છે, જેને ગોરખનાથ કી ડિબ્બી કહેવામાં આવે છે.

એવું પણ કહેવાય છે કે જ્યારે બાદશાહ અકબરને આ મંદિરની રહસ્યમય જ્યોત વિશે ખબર પડી તો તે પોતાની સેના સાથે અહીં પહોંચ્યા. તેણે પોતાની સેનાની મદદથી આ જ્વાળાને ઓલવવાનો ઘણી વાર પ્રયાસ કર્યો. પરંતુ દરેક વખતે તે તેમાં નિષ્ફળ ગયો. આ પછી અકબરે નહેરનું ખોદકામ કરાવવાની કોશિશ કરી, પરંતુ તેમ છતાં તે આગ ઓલવી શક્યો નહીં. આ પછી બાદશાહ અકબરે પોતાની માતાના આ ચમત્કાર સામે ઝૂકીને પોતાની માતાના દરબારમાં સોનાની છત્રી અર્પણ કરવા પહોંચ્યા હતા, પરંતુ માતાએ તે છત્ર સ્વીકાર્યું ન હતું.