નોર્થ એટલાન્ટિક ટ્રીટી ઓર્ગેનાઈઝેશન અથવા નાટો એ નોર્થ અમેરિકન અને યુરોપિયન દેશોનું લશ્કરી સંગઠન છે. તેની સ્થાપના 1949માં થઈ હતી. નાટો રાજકીય અને લશ્કરી માધ્યમો દ્વારા તેના સભ્યોની સ્વતંત્રતા અને સુરક્ષાની ખાતરી આપવાનું લક્ષ્ય રાખે છે.

બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી રચાયેલી આ સંસ્થાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય તે સમયે સોવિયેત સંઘના વધતા વ્યાપને મર્યાદિત કરવાનો હતો. જ્યારે નાટોની રચના થઈ ત્યારે યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ, બ્રિટન, બેલ્જિયમ, કેનેડા, ડેનમાર્ક, ફ્રાન્સ, આઈસલેન્ડ, ઈટાલી, લક્ઝમબર્ગ, નેધરલેન્ડ, નોર્વે અને પોર્ટુગલ તેના 12 સ્થાપક સભ્યો હતા. હાલમાં તેના સભ્યોની સંખ્યા 30 છે. ઉત્તર મેસેડોનિયા વર્ષ 2020 માં જોડાનાર સૌથી નવું સભ્ય છે.

નાટોની રચના સમયે થયેલા કરાર હેઠળ, તેમાં સામેલ તમામ યુરોપિયન દેશો માટે ખુલ્લા દરવાજાની નીતિ અપનાવવામાં આવી હતી. આ અંતર્ગત કોઈપણ યુરોપિયન દેશ તેમાં જોડાઈ શકે છે. આ સાથે સભ્ય દેશો માટે સુરક્ષાની પણ જોગવાઈ હતી.

આ અંતર્ગત એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે જો કોઈ વિદેશી દેશ તેના સભ્ય દેશો પર હુમલો કરે છે તો તમામ સભ્ય દેશો સાથે મળીને તેની સુરક્ષા કરશે. યુક્રેન નાટોનું સભ્ય ન હોવાથી નાટો દેશો તેની મદદ માટે સીધી આગળ આવી શકતા નથી. જોકે યુએસ, યુકે અને કેનેડા યુક્રેનને સીધી મદદ કરી રહ્યા છે.

નાટોના સભ્ય બનવા માટે યુરોપિયન દેશ હોવો જરૂરી છે. જો કે, તેની પહોંચ વધારવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે, નાટોએ અન્ય ઘણા દેશો સાથે પણ તેના સંપર્કો સ્થાપિત કર્યા છે. અલ્જેરિયા, ઇજિપ્ત, જોર્ડન, મોરોક્કો અને ટ્યુનિશિયા પણ નાટોના સહયોગી છે. નાટોએ અફઘાનિસ્તાન અને પાકિસ્તાનમાં પણ ભૂમિકા ભજવી છે.

જો કે યુક્રેને નાટોમાં સામેલ થવા અંગે કોઈ અંતિમ નિર્ણય લીધો નથી. જો યુક્રેન નાટોમાં જોડાય છે, તો વર્તમાન પરિસ્થિતિ અનુસાર, નાટો દળોની યુક્રેનની સરહદો પર કાયમી હાજરી રહેશે. તે જ સમયે, રશિયા નથી ઈચ્છતું કે યુક્રેન નાટોમાં સામેલ થાય. એસ્ટોનિયા અને લાતવિયા નાટોના સભ્યો છે. આ બંને દેશો અગાઉ સોવિયત સંઘનો ભાગ હતા.

જો યુક્રેન નાટોનો હિસ્સો બને તો રશિયા ચારે બાજુથી તેના દુશ્મન દેશોથી ઘેરાઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં રશિયા નાટોનું વિસ્તરણ ઈચ્છતું નથી. રશિયા ઇચ્છે છે કે સૈન્ય સંગઠન 1997 પછી નાટોમાં સામેલ થયેલા કોઈપણ દેશોમાંથી તેના દળો અને સૈન્ય સાધનો પાછા ખેંચે. જો આમ થશે તો નાટોના લગભગ અડધા દેશો તેના દાયરામાં આવી જશે.