આપણે બજારમાં અમુક સામાન ખરીદવા માટે નોટોની આપ -લે કરીએ છીએ . દરેક નોટની પોતાની કિંમત હોય છે અને તેના બદલામાં દુકાનદાર અથવા ગ્રાહક નોટોની આપ -લે કરે છે. દેશમાં હાજર નોટોની કિંમત માટે RBI ગવર્નર જવાબદાર છે.

એક રૂપિયાની નોટ સિવાય આરબીઆઈના ગવર્નર એટલે કે ‘રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા’ ની સહી દરેક નોટ પર હોય છે, કારણ કે એક રૂપિયાની નોટ પર ભારતના નાણા સચિવની સહી હોય છે. જણાવી દઈએ કે વર્ષ 1935 પહેલા ચલણ છાપવાની જવાબદારી ભારત સરકારની હતી.

આ પછી, 1 એપ્રિલ, 1935 ના રોજ, ભારતીય રિઝર્વ બેંકની સ્થાપના થઈ. RBI નું મુખ્યાલય મુંબઈમાં આવેલું છે અને RBI ને ભારતીય રિઝર્વ બેંક અધિનિયમ, 1934 ના આધારે ચલણ વ્યવસ્થાપનની ભૂમિકા આપવામાં આવી હતી. સૌથી અગત્યનું, ભારતીય રિઝર્વ બેંક અધિનિયમની કલમ 22; રિઝર્વ બેંકને નોટો આપવાનો અધિકાર આપે છે.

તમે 10, 20, 100, 500, 2000 ની નોટો પર ‘હું ધારકને 100 રૂપિયા આપવાનું વચન આપું છું’ જોયું હશે. આ સાથે નોટ પર RBI ગવર્નરની સહી પણ છે. હવે એ જાણવું અગત્યનું છે કે નોટ પર આ રીતે કેમ લખ્યું છે.

ભારતમાં નોટોનું પ્રિન્ટિંગ મિનિમમ રિઝર્વ સિસ્ટમના આધારે કરવામાં આવે છે. RBI ધારકને ખાતરી આપવા માટે નિવેદન લખે છે કે જો તમારી પાસે બેસો રૂપિયાની નોટ છે, તો તેનો અર્થ એ છે કે રિઝર્વ બેંક પાસે તમારા બેસો રૂપિયાના સોનાનો ભંડાર છે.

આવું જ કંઈક અન્ય નોટો પર લખવામાં આવ્યું છે એટલે કે આરબીઆઈ પાસે તમારી નોટોની કિંમત જેટલું સોનું સુરક્ષિત છે. એટલે કે, એક ગેરંટી છે કે 100 અથવા 200 રૂપિયાની નોટ માટે, ધારક 100 અથવા 200 રૂપિયાની જવાબદારી ધરાવે છે. આ નોટોના મૂલ્ય માટે આરબીઆઈની પ્રતિબદ્ધતા છે.