લગ્ન એક એવો મૌકો હોય છે જયારે બે માણસો ની સાથે સાથે બે પરિવારો નું જીવન પણ પૂરી રીતે બદલી જાય છે. ભારતીય વિવાહ માં વિવાહ ની પરંપરાઓ માં સાત ફેરા નું પણ એક ચલણ છે. જે સૌથી મુખ્ય રીવાજ હોય છે. હિંદુ ધર્મ ની અનુસાર સાત ફેરા પછી જ વિવાહ ના રીવાજ પૂર્ણ થાય છે.
સાત ફેરા માં વર તેમજ વધુ બંને થી સાત વચન લેવામાં આવે છે. આ સાત ફેરા જ પતિ પત્ની ના સંબધ ને સાત જન્મો સુધી બાંધે છે. હિંદુ વિવાહ ની અંતર્ગત વાર-વધુ અગ્નિ ને સાક્ષી કરી સાત ફેરા લે છે, જેને સપ્તપદી પણ કહેવામાં આવે છે. દરેક ફેરા ની સાથે એક વચન હોય છે. સાત ફેરા ના સાત વચન વિવાહ પછી કન્યા વર ના વામ અંગ માં બેસવાથી ની પહેલા એનાથી વચન લે છે. કન્યા દ્વારા વાર થી લેવામાં આવતા સાત વચન આ પ્રકારના છે.
પ્રથમ વચન तीर्थव्रतोद्यापन यज्ञकर्म मया सहैव प्रियवयं कुर्या:, वामांगमायामि तदा त्वदीयं ब्रवीति वाक्यं प्रथमं कुमारी !! અહિયાં કન્યા વર ને કહે છે કે જો તમે ક્યારેય તીર્થયાત્રા માં જાવ તો મને પણ તમારી સાથે લઈને જજો. કોઈ વ્રત-ઉપવાસ અથવા અન્ય ધર્મ કામ તમે કરો આજ ની ભાંતિ જ મને તમારા વામ ભાગ માં અવશ્ય સ્થાન આપો. જો તમે આને સ્વીકાર કરો છો તો હું તમારા વામાંગ માં આવવાનું સ્વીકાર કરું છું.
બીજું વચન पुज्यौ यथा स्वौ पितरौ ममापि तथेशभक्तो निजकर्म कुर्या:, वामांगमायामि तदा त्वदीयं ब्रवीति कन्या वचनं द्वितीयम !! અહિયાં આ વચન દ્વારા કન્યા ની દુરદ્રષ્ટિ નો આભાસ થાય છે. આજ સમયે અને લોકો ના વિચાર અમુક આ પ્રકાર ના થઇ ગયા છે કે અમૂમન જોવા મળે છે-
ગૃહસ્થ માં કોઈ પણ પ્રકાર ના એક બીજા ના વાદ-વિવાદ ની સ્થિતિ ઉત્પન્ન થવા પર પતિ એમની પત્ની ના પરિવાર થી અથવા તો સંબંધ ઓછો કરી દે છે અથવા પૂરો કરી દે છે. ત્રીજું વચન जीवनम अवस्थात्रये मम पालनां कुर्यात, वामांगंयामि तदा त्वदीयं ब्रवीति कन्या वचनं तृ्तीयं !!
ત્રીજા વચન માં કન્યા કહે છે કે તમે મને એ વચન આપો કે તમે જીવન ની ત્રણેય અવસ્થાઓ ( યુવાવસ્થા, પ્રોંઢાવસ્થા, વૃદ્ધાવસ્થા ) માં મારું પાલન કરતા રહેશો, તો જ હું તમારા વામાંગ માં આવવા માટે તૈયાર છું.
ચોથું વચન कुटुम्बसंपालनसर्वकार्य कर्तु प्रतिज्ञां यदि कातं कुर्या:, वामांगमायामि तदा त्वदीयं ब्रवीति कन्या वचनं चतुर्थं !! કન્યા ચોથા વચન માં એ માંગે છે કે અત્યાર સુધી તમે ઘર-પરિવાર ની ચિંતા થી પૂર્ણત: મુક્ત હતા, હવે જયારે તમે વિવાહ બંધન માં બાંધવા જઈ રહ્યા છો તો ભવિષ્ય માં પરિવાર ની સાથે આવશ્યકતાઓ ની પૂર્તિ નું દાયિત્વ તમારા ખંભા પર છે.
પાંચમું વચન स्वसद्यकार्ये व्यवहारकर्मण्ये व्यये मामापि मन्त्रयेथा, वामांगमायामि तदा त्वदीयं ब्रूते वच: पंचमत्र कन्या !! આ વચન માં કન્યા જે કહે છે તે આજ ના પરીપેક્ષ માં અત્યંત મહત્વ રાખે છે. તે કહે છે કે આપણા ઘર કામો માં, વિવાહાદી, લેણદેણ અથવા અન્ય કોઈ હેતુ ની નીચે ખર્ચ કરતા સમય જો તમે મારી પણ સલાહ લેશો તો હું તમારા વામાંગ માં આવવાનું સ્વીકાર કરું છું.
છઠું વચન न मेपमानमं सविधे सखीनां द्यूतं न वा दुर्व्यसनं भंजश्चेत, वामाम्गमायामि तदा त्वदीयं ब्रवीति कन्या वचनं च षष्ठम !! કન્યા કહે છે કે જો હી તમારી સખીઓ અથવા અન્ય સ્ત્રીઓ ની વચ્ચે બેઠી હોવ ત્યારે તમે ત્યાં સૌની સામે કોઈ પણ કારણ થી મારું અપમાન નહિ કરો. જો તમે જુગાર અથવા અન્ય કોઈ પણ પ્રકાર ના વ્યસન થી તમે દુર રહેશો તો જ હું તમારા વામાંગ માં આવવાનું સ્વીકાર કરું છું.
સાતમું વચન परस्त्रियं मातृसमां समीक्ष्य स्नेहं सदा चेन्मयि कान्त कुर्या, वामांगमायामि तदा त्वदीयं ब्रूते वच: सप्तममत्र कन्या !! છેલ્લા વચન ના રૂપ માં કન્યા એ માંગે છે કે તમે કોઈ બીજી સ્ત્રીઓ ને માતા ની સમાન સમજશો અને પતિ-પત્ની ના એક બીજા ના પ્રેમ ની વચ્ચે અન્ય કોઈ ને ભાગીદાર ન બનાવશો. જો તમે આ વચન મને આપશો તો જ હું તમારા વામાંગ માં આવવાનું સ્વીકાર કરું છું.
